Burçlara hiç inanmazdım. Şimdi de gerçek anlamda bir inançtan söz edemem. İnanıp inanmamak üzerine kafa yormaktan vazgeçtiğimi biliyorum. "Böyle" bir konuda oturup bir yazı yazacağımı ise, aklıma bile getirmezdim. Ama bir gün şöyle bir olay başımdan geçti. Gerçek ve hakiki bir olay; makaleler için yaratılanlardan değil.Davetli olduğum bir yemeğe giderken, Taksim meydanının Roman çiçekçilerinden akşam pazarı, kucak dolusu çiçek aldım. Elimdeki çiçeklerle asansöre yöneldiğimde, aynı yemeğe davetli olduğunu tahmin ettiğim birisiyle karşılaştım. Onun açtığı kapıdan asansöre girmeye çalışırken, elimdeki demet yüzünden içeriye girmekte zorlandım. Kolumu, bacağımı türlü biçimlere sokarak asansöre girmeyi, sonunda, becerdiğimde, diğer konuk benim hangi burçtan olduğumu (sormadı) söyledi: "Siz X burcundansınız, herhalde..." Hayretler içinde kaldım. Nasıl bilebildiğini sordum. Ancak o burçtan olanlar, "bir mekanı bu kadar beceriksizce kullanabilirmiş."Şimdi, x burcundan olduğumu varsayalım. Bu "x" gizliliğinin, mahremiyetten öte amaçları var. Okurların şu ilk iki paragraftan sonraki tepkilerine ilişkin bir şeyler söz konusu. Burçlarla haşır neşir olanların, "ancak bir x böyle bir şeyler yazabilirdi" demesi, kuvvetle muhtemel. Bir diğer kesim ise, "Herhalde konu sıkıntısı çekiyor" veya "En iyisi biz söyleyelim" diyebilir. Fal, burç, uğurlu yonca, manyetik bilezik vs. furyasının olumsuz etkilerinin izleri kelimeler arasında araştırılabilir. Herkesin biraz dişini sıkmasını öneririm.X burcundan olduğumu varsayalım.Yani bu burcun özeliklerine "layık" ve sahip olduğumu. Burçlar, güneş sisteminin üstümüzdeki etkilerini belirleme ve bildirme çabasının ürünüyse; x özelliklerinde olmam da güneş sisteminin benimle özel ilişkisinin sonucu olarak yorumlanabilir. Koskoca güneş sisteminin alakasına mazhar olmak müthiş bir şey. Ama bu ilgiyi ve ilginin sonucu olan özelikleri, pek çok burçdaş ile paylaşıyor olmak, çoşkumu hafifletiyor. Burçlara kuşkuyla yaklaşan, bir yandan da hafif bir inanma payı bırakan kişilere adımlarını geri aldırtan burçdaşlık durumu, tekil olma isteklerimize ters düşüyor. En hoşlanmadığınız, kendinize uzak bulduğunuz kişinin burçdaşınız olduğunu düşünün. Siz de X, o da X... Dayanılmaz gelebilir. Elbette, “yükseleni farklı”, dendiğini duyuyorum...
Rasyonel bakış"Burç meselesi"ne kuşkuyla, daha doğrusu, rasyonel yaklaşan pek çok kişinin kabullenmekte güçlük çektiği hususlardan birisi de, yılın filanca gününde doğmuş olmanın, insanın hayatını "yazması." Kendini burcunun çizdiği kalıplarla sınırlanmış bulmak, hiçbir zaman en mükemmel sporcu olamayacağını veya hep Ankara'da yaşamak zorunda olduğunu, burcunun bir belirlenmesi olarak öğrenmek çok kolay gözükmüyor. Tamam, yıldız haritaları veya burçlar bu ayrıntılara girmiyor olabilirler; çeşitli ekoller olabilir, ama ben sıradan bir burç takipçisi olarak yazmaktayım bu yazıyı. Bu noktaya tekrar döneceğim, ama "burçlar ve kişiliğiniz" konusundaki bir araştırmayı özetlemek istiyorum.Psikolog Acar Baltaş’ın 1980’lerde yaptığı bir çalışma bu. "Doğum tarihleriyle, davranışlar arasında açık bir ilişki olduğunu öne süren astrolojinin kişilik tanımlamalarındaki gerçek payını sınamak amacıyla" yapılan çalışmada, bir grup üniversite öğrencisinin doğum tarihleri alınmış ve bu bilgiler ışığında uzman bir kişi tarafından (burç teorisine göre) kişilik tahlilleri yaptırılacağını söylenmiş. Daha sonra, çok satan astroloji kitaplarından birindeki kişilik ve tutumlara ilişkin çeşitli ifadelerden bazıları rasgele seçilmiş. İfadeler, burç ayrımı gözetmeksizin bir araya getirilmişler. Toplam otuz ifade yine rasgele gruplanarak üçe ayrılmış. Sonra da her kişiye özel, kapalı zarflarla verilmiş. Kişilik tanımlarında, "sizi ilk tanıyanlar kendini beğenmiş, soğuk bir kimse olduğunuzu düşünse de sizinle dost olunca yanıldıklarını anlar" gibi bildik cümleler yer alıyormuş. Bildik ama inanmayı isteyeceğimiz cinsten...Kişilik Özelikleri Baltaş'ın araştırmasının bir sonraki adımında, araştırmaya katılan bireylere, verilen kişilik tanımlarının kendilerine ne ölçüde uyduğu soruluyor. Standart kişilik tanımlamasının kendisine %80-100 arasında uyduğunu söyleyen deneklerin oranı %89! Oldukça farklı burçlara mensup olduklarını hatırlatmak gerek. 27 denekten 12’si, kendisine "hiç uymayan" ifade bulunmadığını söylerken, 10 denek ifadelerin kendilerine"bütünüyle uyduğunu" belirtmiş. Dört kişi dokuz ifadenin (10 taneden), altı kişi sekiz ifadenin uyduğunu söylüyor.Baltaş, insanların, "genelleştirilmiş tanımları" kendi kişiliklerinin bir özeti gibi gördükleri sonucuna varıyor. Astrolojik kişilik tanımlarında kullanılan genel ve çeşitli yönlere çekilebilir ifadelerin, tek tek bireylere uygulandığında, "doğruymuş" etkisi uyandırdığını söylüyor.
Ben X burcu muyum?
| Bu bakış açısını kullanarak, benim X burcundan olduğum saptanmasını "analiz" etmeye giriştiğimde, ilk aklıma gelen açıklamalardan birisi, "1/12 tutturma şansı vardı" oluyor. Tabii, her burcun nüfusunun eşit olmadığı kesin; o yüzden bu olasılık hesabı değişebilir. Belki rasyonel bakış açısını bir adım daha ileri götürürsek, tahminlerin, ya doğru ya da yanlış olacağını, dolayısıyla ince olasılık hesaplarına girmenin çok anlamlı olmayacağını düşünebiliriz.Çünkü tahminlerin "tutmaması" olasılığına karşılık "yükselen burç" gibi yan kategoriler de söz konusu ki, bunlar tahmincinin hareket alanını genişletiyor. Yine rasyonellik çizgisinden devam edersem; tutan tahminler (tamamen olasılık hesaplarının ürünü olarak), tutmayan tahminlere kıyasla daha etkileyici ve iz |  |
"(...) Efsaneler insana hitap eder, insanla konuşurlar; ya da en azından insanın kendi hakkında bir şeyler söylemesini mümkün kılarlar, tam da emin olamayacağı bir şeyler. Efsaneler sayesinde insan, üstelik sırtını tümüyle onlara dayamadan, ilerleme imkanı bulur. İnsanın sırtını tümüyle bir şeye dayamadan ilerlemeye devam etmesi güzel bir şey. Başka bazı efsanelerin yanı sıra ben şahsen burcumu da benimsemeyi seçtim. Ama hiçbir sözleşmenin altına imza atmadan.Ben burcumla oynuyorum.Çok da iyi bir oyuncu: Bana zevk veriyor, güven veriyor, korkutuyor beni. İşler sarpa sarar gibi olursa burcumu değiştirmeye hazırım. Kendi burcumu benimsediğim gibi, birkaç burcu benimsedim..." (Jacques A. Bertrand, Terazinin Hüznü)J.A. Bertrand "böyle saçmalıklar üzerine kitap yazılmasının" yasaklanması düşüncelerinin doğabileceğinden, üstelik "astrolog bile" olmadığından söz ederek başladığı, burçlar kitabıyla burçlara bakış açımı "belirledi". "Burç meselesi" ile ilişkimin belirlenip, adının konması öylesine rahatlatıcı oldu ki... Bu konuda keyfe keder davranacak, ister rasyonel olup "Nörobiyolojik kanıtlar var mı, kontrollü çalışmalar nerede?" diye soracaktım; istersem "Eyvah, mistik mi oluyorum giderek?" diye aklımdan geçirecektim. Şimdi bu belirsizlik seçenekleri bir yana, belirlense iyi olacak nokta var: Jacques A. Bertrand da X burcu mu yoksa?
* Terazinin Hüznü, Jacques A. Bertrand (Çeviri: R. Hakmen, H. Bayrı), Metis, 1990.
